Πες το με ποίηση (259ο): «Χωριό – εξοχή»…

Νίκος Ξυλούρης – Ακούς να λένε στα χωριά

 

 

1.ΑΚΟΥΣ  ΝΑ  ΛΕΝΕ  ΣΤΑ  ΧΩΡΙΑ

Ακούς να λένε στα χωριά οι γέροντες τα βράδια
κάτι μυστήρια πράματα που χτίζουν τα σκοτάδια.
Λένε για της Υπαπαντής το μέγα πανηγύρι
πως το λιβάνι πέτρωνε πριν μπει στο θυμιατήρι.
Λένε πως ψέλναν τα πουλιά στ’ αριστερό ψαλτήρι
κι απ’ τα πηγάδια φέρνανε κρασί οι καλογήροι.

Λένε για κάτι χαϊμαλιά που παίζαν στο μπαρμπούτι
κι ο γούμενος τα βάφτιζε με αίμα και μπαρούτι.
Λένε πως όποιος τα φορεί φτερά βγάζει στην πλάτη,
γίνεται αλαφροΐσκιωτος ψωμί τρώει κι αλάτι.

Ακούς να λένε στα χωριά πως και η ευχή του πιάνει
γιατί τα βόλια, αίματα είχαν του Μακρυγιάννη.
Λένε πως ο φουστανελάς πληγές είχε σαράντα
γι αυτό κι αλαφροΐσκιωτοι είμαστε λίγοι πάντα.

ΚΩΣΤΑΣ  ΜΥΡΗΣ

 

*****

 

2.ΣΤΟ  ΠΛΗΚΤΙΚΟ  ΧΩΡΙΟ

Στο πληκτικό χωριό που εργάζεται —
υπάλληλος σ’ ένα κατάστημα
εμπορικό· νεότατος — και που αναμένει
ακόμη δυο τρεις μήνες να περάσουν,
ακόμη δυο τρεις μήνες για να λιγοστέψουν η δουλειές,
κ’ έτσι να μεταβεί στην πόλιν να ριχθεί
στην κίνησι και στην διασκέδασιν ευθύς·

στο πληκτικό χωριό όπου αναμένει —
έπεσε στο κρεββάτι απόψι ερωτοπαθής,
όλ’ η νεότης του στον σαρκικό πόθο αναμένη,
εις έντασιν ωραίαν όλ’ η ωραία νεότης του.

Και μες στον ύπνον η ηδονή προσήλθε· μέσα
στον ύπνο βλέπει κ’ έχει την μορφή, την σάρκα που ήθελε ….

Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ (Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

 

 

*****

 

3. ΤΟ ΝΙΧΩΡΙ

 

Ξένε, σαν δεις ένα χωριό όπου γελάει η φύσις,

κι εις κάθε πλάτανο κοντά που κρύπτεται μια κόρη

ωραία σαν το τριαντάφυλλο — εκεί να σταματήσεις·

έφθασες, ξένε, στο Νιχώρι.

 

Κι όταν το βράδυ έλθει, αν βγεις έξω να περπατήσεις

και βρεις εμπρός σου καρυδιές, στον δρόμο μη προχώρει

του ταξιδιού σου πια. Αλλού ποιόν τόπο θα ζητήσεις

καλύτερον απ’ το Νιχώρι.

 

Τέτοια δροσιά δεν έχουνε αλλού στον κόσμο οι βρύσεις,

των λόφων του την αρχοντιά αλλού δεν έχουν όρη·

και με της γης την μυρωδιά μονάχα θα μεθύσεις,

ολίγο αν μείνεις στο Νιχώρι.

 

Την πρασινάδα που θα δεις εκεί να μην ελπίσεις

που σ’ άλλο μέρος θα την βρεις. Απ’ το βουνό θεώρει

τους κάμπους κάτω και ειπέ πώς να μην αγαπήσεις

αυτό μας το μικρό Νιχώρι.

 

Πως αγαπώ υπερβολές, ω ξένε, μη νομίσεις.

Υπάρχουν τόποι εύφοροι πολλοί και καρποφόροι.

Πλην έχουν κάτι χωριστό, και συ θα ομολογήσεις,

καρποί και άνθη στο Νιχώρι.

 

Εάν στης Κουμαριώτισσας της Παναγίας θελήσεις

την εκκλησία να μπεις μ’ εμέ, φανατικός συγχώρει

αν είμ’ εκεί. Άλλην, θαρρώ, χάριν οι παρακλήσεις

έχουνε στο πιστό Νιχώρι.

 

Αν δε να μείνεις δεν μπορείς, πριν, ξένε, αναχωρήσεις

πρέπει να πας μια Κυριακή στην σκάλα στου Γρηγόρη·

ειρήνη, νιάτα, και χαρά θα δεις, και θα εννοήσεις

τί είναι αυτό μας το Νιχώρι.

 

[1885] Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ, Τα  κρυμμένα

 

 

*****

 

4.ΤΟ ΧΩΡΙΟ

Εφτά είχαν μείνει εκείνον τον χειμώνα
όλες γυναίκες όλες χήρες με μαύρο μαντηλάκι
που άφηνε μπροστά μια στάλα ακάλυπτες
τις άσπρες ρίζες
και με πασούμια που ξηλώνονταν
στο οίδημα των αρθρώσεων.

Τη νύχτα το χωριό δεν έβρισκε γαλήνη:
από τα πέτρινα σκαλιά μέχρι τους πύργους
απλώνονταν θρήνοι
για τους περυσινούς και τους προπέρσινους
και τους παλιούς τους άγνωστους νεκρούς
ένας ψαλμός πνευμάτων
όταν ξαπλώναν στο κρεβάτι τους
και με κλειστά τα μάτια
ιστορούσαν τα προικιά του κάτω κόσμου
που πήρε νύφες κι αδελφές
στο χάλκινο κουτάλι του
να ‘χουν τα χώματα να τρων
και να χορταίνουνε την άνοιξη.

Τα κελάρια είχαν αδειάσει από κρασί και λάδι
στοίβες στις άκρες τα κουτιά κόκαλα μπερδεμένα
γυαλιστερά κρανία
που τα ξεσκόνιζαν με την ποδιά
και τα κλειδώναν πάλι.

Κι ύστερα βάζαν τα πασούμια τους
να βγουν να πάνε στις γειτόνισσες
κι ώρες να σκέφτονται:
σε ποια ωμοπλάτη ταιριάζει η κλείδα
ποιος είναι αυτός που ράγισε
και ποιος ο άλλος που άρχισε να τρίβεται
κι αργά αργά γίνεται σκόνη στο δοχείο του…

ΑΝΝΑ ΓΡΙΒΑ

 

ΡΗΜΑΞΑΝ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΜΑΣ- ΝΤΑΛΑΡΑΣ

 

5.ΡΗΜΑΞΑΝ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΜΑΣ

Πέτρες βγήκαν στα χωράφια στις αυλές χορτάρια
πού `ναι τώρα τα κορίτσια πού `ν’ τα παλληκάρια

Ρημάξαν τα χωριά μας μανούλα μου καλή
σκορπίσαν τα παιδιά μας σε δύση κι ανατολή

Άσε τις φωτογραφίες που καημούς ξυπνάνε
όσο και να τις κοιτάζεις δε σου απαντάνε

Ρημάξαν τα χωριά μας μανούλα μου καλή
σκορπίσαν τα παιδιά μας σε δύση κι ανατολή

ΦΩΝΤΑΣ  ΛΑΔΗΣ

 

*****

 

6.ΣΤΟ  ΧΩΡΙΟ

 

Τα σπουργίτια μπουλουκιάζουν. Χειμώνας.

Φωτεινό το δείλι έχει πάρει

όλες τις αποχρώσεις της ταπεινώσεως.

Ιμάτια λιλιά στον ουρανό.

Τα πετεινά, όπως διάβηκαν από πάνω μας,

κινούμενα σημεία της ψυχής-

προκάλεσαν σε μένα τουλάχιστον

απερίγραπτο αίσθημα συναδελφώσεως με την πλάση.

Μείνετε άδολες ώρες κοντά μου,

μείνε εσύ ζωή απαλή σαν τραγούδι

μελαγχολικών παρθένων.

Περιμένω καθώς ο καρπός στο δέντρο.

 

Νίκος Καρούζος,  «Η επιστροφή του Χριστού» (1953).

 

 

*****

 

7.ΔΙΗΓΗΣΗ  ΧΩΡΙΚΟΥ  ΣΕ  ΜΙΚΡΟΑΣΤΟ  ΝΕΟ

Τις νύχτες που ο άνεμος καθαρίζει τους ήχους
Ακούς ν’ αδειάζουν τα χωριά
Φεύγουνε οι ξωθιές κι οι αρκουδιάρηδες
Φεύγουν οι σαλεμένοι
Πίσω τους μαγεμένα ακολουθούν
Τα παιδιά μας με το φεγγάρι στα μάτια

Κι αφού διαβούν τα πέτρινα γεφύρια
Σταυρώνοντας ψηλά τα δάχτυλά τους
Στα μέρη εκείνα φτάνουν που τα λένε
Των άσαρκων η χώρα
Εκεί οι γύφτοι στήνουν τις φωτιές τους
Και με τα ντέφια τους κρατάνε τους ρυθμούς
Εκεί οι μάγισσες τ’ αγόρια ξελογιάζουν

Κι όταν του τράγου πέφτει το κεφάλι
Γυμνώνουν οι κοπέλες τα βυζιά τους
Και τα μαλλιά τους άσεμνα τα λύνουν
Τότε γεννιούνται τα παιδιά τους
Αλαφροΐσκιωτα με την τρίχα στην πλάτη
Αλαφροπάτητα μην τύχει και ταράξουν
Το δείπνο των δαιμόνων

Σαν επιστρέφουν πριν απ’ την αυγή
Έχοντας κόμπο στο μαντήλι τους δεμένο
Το μάτι του διαβόλου
Πια δε μιλούν
Κάθονται στο κατώφλι και κοιτούν
Τους τόπους που φουσκώνουν τα ποτάμια
Σ’ τα λέω αυτά κι ας μην καταλαβαίνεις
Γιατί εσύ ποτέ σου δεν ημέρεψες
Με το βλέμμα το βλέμμα του σκύλου
Όταν γυρίζει μέσα του το αγρίμι
Γιατί κι εσύ μες στις δικές σου νύχτες
Καθώς στερεύουν όλα τα κανάλια
Αυτά που δεν καταλαβαίνεις ονειρεύεσαι

Σταύρος Ζαφειρίου, Η δεύτερη πεταλούδα και η φωτιά (1992)

 

*****

8.ΟΙ ΧΩΡΙΑΤΙΣΣΕΣ ΠΛΕΝΟΥΝ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑ

Τα πουλιά σκαλώνουν τα νύχια στα απλωμένα πουκάμισα,
στ’ απλωμένα πουκάμισα στα δέντρα ως πέρα
σαν να τα κρατάν με μανταλάκια μην πετάξουν στον αέρα.

Οι γυναίκες δένουν στα κλαριά σύρματα, σχοινιά
και με χέρια βρεγμένα απλώνουν πουκάμισα κι άλλα
που φαντάζουν από πέρα με πολύχρωμα φύλλα, μεγάλα.

Κυλάει σιγανά το νερό στ’ αυλάκι, μην χαλάσει την ειρήνη,
την ειρήνη των χεριών μες στον κίτρινο αφρό,
χλωμός αφρός απ’ τον τίμιο, φιλντισένιο ιδρό.

Τέλος της βδομάδας κι είμαι ιδρωμένος.
Τέλος της βδομάδας κι ακόμα περπατώ.
Τέλος της βδομάδας κι ήρθε το Σάββατο.

Κρέμονται τα απλωμένα πουκάμισα σαν φύλλα με δροσιά,
τα πουκάμισα του Κόλια, του Μουράτ, του Μαρτίνι.
Εγώ σιωπώ σάμπως προσμένω κάποιον να μου κρίνει.

Στη σιωπή βυθισμένος καπνίζω σαν μικρή καμινάδα,
σιωπώ και καπνίζω σαν βλέπω χωριάτισσες και κίτρινο αφρό.
Πλένουν, χτυπούνε με τον κόπανο κι αντηχεί η κοιλάδα,
Πλένουν ασταμάτητα,
τον μεγάλο τον κόσμο τον κρατούνε καθαρό.

Ντριτερό Αγκόλλι , Περπατώ συλλογισμένος , μετ: Ανδρέας Ζαρμπαλάς

 

*****

 

9.Ο ΧΩΡΙΚΟΣ

 

Όπως χυμάει ο χιονιάς στη θαλπωρή του σπιτιού

ανοίγοντας η πόρτα

ήρθε μια νύχτα του Δεκέμβρη

κι έπεσε κλαίγοντας στα πόδια του αφέντη του

λες και γονάτιζε μπροστά σε εικόνα.

 

Το δέρμα του στο χρώμα του πηλού

η μυρουδιά της κοπριάς στα ρούχα

τα χέρια σκαλισμένα σε ξύλο ελιάς

έκλαιγε κι έσκουζαν στη σκοτεινιά οι σκύλοι.

 

Ποιος ξέρει αν ζήταγε συχώρεση

για την κλεμμένη τη σοδειά ή για χυμένο αίμα

κι ήρθε σπαράζοντας ο παραγιός

μπροστά στο ξόανο το βλοσυρό

που σώπαινε σα μοίρα.

ΣΤΡΑΤΗΣ  ΠΑΣΧΑΛΗΣ

 

Χωριό μου χωριουδάκι μου – Σοφία Βέμπο

 

10.ΤΟ  ΦΤΑΣΙΜΟ

Θὰ βραδιάζει ἡ μέρα, ὅταν θὰ φτάνομε
στοῦ χωριοῦ τ᾿ ἀποσκιωμένα ἁλώνια
θὰ φανοῦν λευκὰ τὰ χωριοτόσπιτα
πίσω ἀπὸ τῶν πεύκων τ᾿ ἀκροκλώνια.

Μακριὰ θ᾿ ἀκούονται ἀρνιῶν βελάσματα
βραδινὴ καμπάνα θὰ σημαίνει
στὴ βρυσούλα βόδια θὰ ποτίζονται,
θὰ καπνίζουν φοῦρνοι φλογισμένοι.

Θὰ βαθιανασαίνουμε στὸ διάβα μας
μυρωδιὰ ἀπὸ στάχυα θερισμένα.
Θὰ μᾶς εὐχηθοῦν τὸ «καλῶς ἤρθατε»
χέρια ἀπὸ τὸν κάματο ἀργασμένα.

Ἀπὸ τὸ κατώφλι ἀναμερίζοντας
τοῦ καιροῦ τ᾿ ἀγκάθια καὶ τὰ χόρτα,
τοῦ κλειστοῦ παλιόπυργου θ᾿ ἀνοίξομε
τὴ βαριὰ τὴ σιδερένια πόρτα.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ  ΔΡΟΣΙΝΗΣ

 

 

*****

 

11. ΤΑ ΧΩΡΙΑ

    Ο χάρτης αυτός διπλωμένος στα τέσσερα
    διδάσκει ονόματα και δρόμους. Αδύνατο
    να φανταστείς αναγνώστη την αλήθεια.

Και ποιος μπορεί; τα χωριά
όταν τα χτυπάει λοξά ο ήλιος
και κοιτάς από ψηλά φαίνονται ωραία.

Δε γίνεται τέτοιες στιγμές πάνω στο λόφο
να συλλογιέσαι το εισόδημα και τη σοδειά τους∙
δε γκρινιάζεις άλλο.

Πάνω σε εκτεταμένους ερειπιώνες αναγνώστη
κρατώντας όστρακα και μια μετροταινία
νοιάζεσαι γι’ άλλα πράγματα:
πού ήταν το περιτείχισμα του ερύματος
γιατί δεν υπάρχει τίποτα ρωμαϊκό
καθώς και πότε θα φάμε.

Ο χάρτης αυτός διπλωμένος στο γραφείο
δε θυμίζει πια τα χωριά που πέρασες
άλλα θυμίζει

Πάνος Θεοδωρίδης, Προσπέκτους (1977)

 

*****

 

12. ΣΑΜΠΩΣ ΠΑΡΑΦΡΟΝΙΜΕΨΕ

 

Σάμπως παραφρονίμεψε τούτ’ τὸ διαβολοχώρι!

Μουϊδὲ ζημιὰ σὲ σπαρμωδιά, μουϊδὲ κλεψιὰ σὲ στάνη,

μουϊδὲ καὶ λεβεντοκαβγᾶς ἀγόρι μ’ἄλλο ἀγόρι,

γιὰ ἕνα ψηλὸ παράθυρο, γιὰ ἕνα κοντὸ φουστάνι!

 

Τὰ νιάτα ἔχουν τὸ δίκιο τοὺς κ’ ἡ ντρέλλα τὸ σκοπό της

Ἂν τὰ΄ἀρνηθεῖτε χωριανοί, κι ἂν δὲν σᾶς ματαπείσω,

καθῆστε, ζῆστε φρόνιμα, πὼς διάταξε ὁ Δεσπότης·

ἀφήνω γειὰ καὶ πάω ἀλλοῦ νὰ βρῶ χωριὸ νὰ ζήσω!

ΓΕΩΡΓΙΟΣ  ΑΘΑΝΑΣ 

 

 

13. ΤΟ ΧΩΡΙΟ

Κανείς δε νοιάζεται για το τρακτέρ
που σκόνταψε στη λακκούβα και θρηνεί
με τη μηχανή αναμμένη
το χαμό του οδηγού του,
ανάμεσα στα φανάρια να το πιστολίσει
λυτρωμό στο βάσανό του να δώσει
όπως οι άνθρωποι συνηθίζουν με τ’ άλογα
τα πληγωμένα
ή τ’ άρρωστα
κανείς δε συγκινείται.

Προβάλλοντας λίγο από τη βουνοσειρά
μια ημικυκλική κατακόκκινη μετριότητα
ο ήλιος ανήμπορος πια να ανατείλει
σε ένα μόνιμο λυκαυγές
καταδικάζει τις μέρες που μας έμειναν.

Καταμεσής του κάμπου
ο γύφτικος καταυλισμός : καραβόπανα δίχως κατάρτια.
Πού πήγε η θάλασσα, πού πήγε;
Τόσες και τόσες γεωλογικές αναστατώσεις
ετούτος ο μετασχηματισμός που μ’ αφανίζει
του τρακτέρ το παραλήρημα
κι απ’ τα περβάζια
εκθρονισμένες οι γλάστρες με το βασιλικό.

Δεν ξέρει το χωριό πως ήταν κάποτε
κοντά στη θάλασσα.

Διονύσης Μενίδης, Ρεμπέτικα, αντιμεταρρύθμιση και άλλα ποιήματα, 1979
Ηλίας Κεφάλας, Ανθολογία Σύγχρονης Ελληνικής Ποιησης
Η δεκαετία του 1980 (Ιδιωτικό όραμα), 1989

 

*****

 

14.ΚΟΜΜΑΤΙ ΕΞΟΧΗΣ

Αυτό δεν είναι κίτρινο: είναι χρυσαφί,
θαρρείς βασιλική στολή του Χινοπώρου
που φεύγει —στάσου λίγο, βλέμμα του οδοιπόρου,
να μελετήσεις την ανέλπιστη γραφή.

Κρέμονται ανάερα χίλιες γλώσσες φωτεινές,
τρίδιπλη φλόγα έχει ζωστεί το περιβόλι
που, ακόμα αμάλαγο, το βόσκουν οι τριβόλοι
με ρίζες άσπρες σαν κλωστή κι ίδια φτενές.

Τα χώματα τι νόημα κρύβουν τα νωπά;
Σε κλώνο κερασιάς πηδάει φτωχό γαρδέλι·
και δίπλα στο κιτρινοφυλλιασμένο αμπέλι
πετούμενο άλλο πού και πού φτεροκοπά.

Ώρα χρυσή μακάριας περισυλλογής
ύστερ’ απ’ τ’ άμουσα μερόνυχτα του θέρους!
Μακριά απ’ την πόλη, δίχως θέση κι ανωτέρους,
για πιο καλά, κάθομαι κάπου καταγής.

Γιώργος Κοτζιούλας

 

****

 

16.THΣ  ΕΞΟΧΗΣ

Μπορεί να τα στερώ από τίποτα αλεπούδες
αλλά μου αρέσουνε τα κούμαρα πολύ
και σκύβοντας μαζώνω σύριζα στις φλούδες
που σκάσαν από τον κορμό τον κανελή.

Μόνο ζουλάπια εδώ τρυπώνουν ή πουλάκι
που του’ λειψε η καλοκαιριάτικη τροφή.
Πήρε να βρέχει τώρα, δρόσισε λιγάκι
– το ζώδιο άλλαξε, που λένε κι οι σοφοί.

Χωρίς να με σκοτίζει εμένα για το γένι
που το ’ευχαριστώ αφήσει μια βδομάδα, τριγυρνώ
στην εξοχή μου πάλι την αγαπημένη
με το μαβί κατά το σούρουπο βουνό.

Τι να ζηλέψω απ’ τις σπουδαίες μεγαλοπόλεις
όπου πληρώνεις αρμυρά το καθετί;
Δεν ήμουν έμπορας εκεί ούτε καπνοπώλης
με τον αέρα ζούσα, τύπος ποιητή.

ΓΙΩΡΓΟΣ  ΚΟΤΖΙΟΥΛΑΣ, Α’ τόμος των Απάντων του, ενότητα Ανέκδοτα ποιήματα 1928-1942

 

 

*Η ανάρτηση είναι της καλής φίλης και συνεργάτιδας του μπλογκ, Αγγελικής.

Single Post Navigation

← Older Entry

Newer Entry →