Ο Θουκυδίδης, ο Γκράμσι και οι αδιάφοροι…
Αδιάφοροι!… Τους συναντούμε παντού: οι «ωχαδερφιστές!», οι «δε βαριέσαι, εγώ θα βγάλω το φίδι από την τρύπα!», οι «μακριά από μένα κι ας γίνει ό, τι θέλει!», οι «κάτσε στ’ αυγά σου και μη μιλάς!», οι «μην ανακατεύεσαι (με τα κοινά), για να μη βρεις τα μπελά σου!»… Ή όπως τους κατέγραψε ο Μιχάλης Κατσαρός στο γνωστό ποίημά του: Αντισταθείτε/ σ’ αυτόν που χτίζει ένα μικρό σπιτάκι/ και λέει : καλά είμαι εδώ./ Αντισταθείτε σ’ αυτόν που γύρισε πάλι/ και λέει : Δόξα σοι ο Θεός.»…..
Θουκυδίδης: «τόν τε μηδὲν τῶνδε μετέχοντα οὐκ ἀπράγμονα, ἀλλ’ ἀχρεῖον νομίζομεν»*
(αυτόν που δεν ασχολείται με τα κοινά, όχι άπραγο αλλά άχρηστο τον θεωρούμε)
-Αντόνιο Γκράμσι: «Μισώ τους αδιάφορους»….
«Μισώ τους αδιάφορους. Πιστεύω ότι το να ζεις σημαίνει να εντάσσεσαι κάπου. Όποιος ζει πραγματικά δεν μπορεί να μην είναι πολίτης και ενταγμένος. Η αδιαφορία είναι αβουλία, είναι παρασιτισμός, είναι δειλία, δεν είναι ζωή. Γι’ αυτό μισώ τους αδιάφορους.
Η αδιαφορία είναι το νεκρό βάρος της ιστορίας. Η αδιαφορία δρα δυνατά πάνω στην ιστορία. Δρα παθητικά, αλλά δρα. Είναι η μοιρολατρία. Είναι αυτό που δεν μπορείς να υπολογίσεις. Είναι αυτό που διαταράσσει τα προγράμματα, που ανατρέπει τα σχέδια που έχουν κατασκευαστεί με τον καλύτερο τρόπο. Είναι η κτηνώδης ύλη που πνίγει την ευφυΐα.
Αυτό που συμβαίνει, το κακό που πέφτει πάνω σε όλους, συμβαίνει γιατί η μάζα των ανθρώπων απαρνείται τη βούλησή της, αφήνει να εκδίδονται νόμοι που μόνο η εξέγερση θα μπορέσει να καταργήσει, αφήνει να ανέβουν στην εξουσία άνθρωποι που μόνο μια ανταρσία θα μπορέσει να ανατρέψει.
Μέσα στη σκόπιμη απουσία και στην αδιαφορία λίγα χέρια, που δεν επιτηρούνται από κανέναν έλεγχο, υφαίνουν τον ιστό της συλλογικής ζωής, και η μάζα είναι σε άγνοια, γιατί δεν ανησυχεί. Φαίνεται λοιπόν σαν η μοίρα να συμπαρασύρει τους πάντες και τα πάντα, φαίνεται σαν η ιστορία να μην είναι τίποτε άλλο από ένα τεράστιο φυσικό φαινόμενο, μια έκρηξη ηφαιστείου, ένας σεισμός όπου όλοι είναι θύματα, αυτοί που τον θέλησαν κι αυτοί που δεν τον θέλησαν, αυτοί που γνώριζαν κι αυτοί που δεν γνώριζαν, αυτοί που ήταν δραστήριοι κι αυτοί που αδιαφορούσαν.
Κάποιοι κλαψουρίζουν αξιοθρήνητα, άλλοι βλαστημάνε χυδαία, αλλά κανείς ή λίγοι αναρωτιούνται: αν είχα κάνει κι εγώ το χρέος μου, αν είχα προσπαθήσει να επιβάλλω τη βούλησή μου, θα συνέβαινε αυτό που συνέβη;
Μισώ τους αδιάφορους και γι’ αυτό: γιατί με ενοχλεί το κλαψούρισμά τους, κλαψούρισμα αιωνίων αθώων. Ζητώ να μου δώσει λογαριασμό ο καθένας απ’ αυτούς με ποιον τρόπο έφερε σε πέρας το καθήκον που του έθεσε και του θέτει καθημερινά η ζωή, γι’ αυτό που έκανε και ειδικά γι’ αυτό που δεν έκανε. Και νιώθω ότι μπορώ να είμαι αδυσώπητος, ότι δεν μπορώ να χαλαλίσω τον οίκτο μου, ότι δεν μπορώ να μοιραστώ μαζί τους τα δάκρυά μου.
Είμαι ενταγμένος, ζω, νιώθω ότι στις συνειδήσεις του χώρου μου ήδη πάλλεται η δραστηριότητα της μελλοντικής πόλης, που ο χώρος μου χτίζει. Και μέσα σ’ αυτήν την πόλη η κοινωνική αλυσίδα δεν βαραίνει τους λίγους, μέσα σ’ αυτήν κάθε συμβάν δεν οφείλεται στην τύχη, στη μοίρα, μα είναι ευφυές έργο των πολιτών. Δεν υπάρχει μέσα σ’ αυτήν κανείς που να στέκεται να κοιτάζει από το παράθυρο ενώ οι λίγοι θυσιάζονται, κόβουν τις φλέβες τους. Ζω, είμαι ενταγμένος. Γι’ αυτό μισώ αυτούς που δεν συμμετέχουν, μισώ τους αδιάφορους.»
*Όλο το απόσπασμα από τον «Επιτάφιο του Περικλή»:
[40] Φιλοκαλοῦμέν τε γὰρ μετ’ εὐτελείας καὶ φιλοσοφοῦμεν ἄνευ μαλακίας· πλούτῳ τε ἔργου μᾶλλον καιρῷ ἢ λόγου κόμπῳ χρώμεθα, καὶ τὸ πένεσθαι οὐχ ὁμολογεῖν τινὶ αἰσχρόν, ἀλλὰ μὴ διαφεύγειν ἔργῳ αἴσχιον. ἔνι τε τοῖς αὐτοῖς οἰκείων ἅμα καὶ πολιτικῶν ἐπιμέλεια, καὶ ἑτέροις πρὸς ἔργα τετραμμένοις τὰ πολιτικὰ μὴ ἐνδεῶς γνῶναι· μόνοι γὰρ τόν τε μηδὲν τῶνδε μετέχοντα οὐκ ἀπράγμονα, ἀλλ’ ἀχρεῖον νομίζομεν, καὶ οἱ αὐτοὶ ἤτοι κρίνομέν γε ἢ ἐνθυμούμεθα ὀρθῶς τὰ πράγματα, οὐ τοὺς λόγους τοῖς ἔργοις βλάβην ἡγούμενοι, ἀλλὰ μὴ προδιδαχθῆναι μᾶλλον λόγῳ πρότερον ἢ ἐπὶ ἃ δεῖ ἔργῳ ἐλθεῖν. διαφερόντως γὰρ δὴ καὶ τόδε ἔχομεν ὥστε τολμᾶν τε οἱ αὐτοὶ μάλιστα καὶ περὶ ὧν ἐπιχειρήσομεν ἐκλογίζεσθαι· ὃ τοῖς ἄλλοις ἀμαθία μὲν θράσος, λογισμὸς δὲ ὄκνον φέρει. κράτιστοι δ’ ἂν τὴν ψυχὴν δικαίως κριθεῖεν οἱ τά τε δεινὰ καὶ ἡδέα σαφέστατα γιγνώσκοντες καὶ διὰ ταῦτα μὴ ἀποτρεπόμενοι ἐκ τῶν κινδύνων. καὶ τὰ ἐς ἀρετὴν ἐνηντιώμεθα τοῖς πολλοῖς· οὐ γὰρ πάσχοντες εὖ, ἀλλὰ δρῶντες κτώμεθα τοὺς φίλους. βεβαιότερος δὲ ὁ δράσας τὴν χάριν ὥστε ὀφειλομένην δι’ εὐνοίας ᾧ δέδωκε σῴζειν· ὁ δὲ ἀντοφείλων ἀμβλύτερος, εἰδὼς οὐκ ἐς χάριν, ἀλλ’ ἐς ὀφείλημα τὴν ἀρετὴν ἀποδώσων. καὶ μόνοι οὐ τοῦ ξυμφέροντος μᾶλλον λογισμῷ ἢ τῆς ἐλευθερίας τῷ πιστῷ ἀδεῶς τινὰ ὠφελοῦμεν.
(40. Γιατί αγαπούμε το ωραίο με απλότητα, και αγαπούμε τη σοφία χωρίς μαλθακότητα. Μεταχειριζόμαστε τον πλούτο περισσότερο σαν μια ευκαιρία έργων παρά σαν αφορμή κομπορρημοσύνης, το να ομολογεί δε κανείς την φτώχεια του δεν είναι ντροπή, είναι όμως αισχρότερο να μην προσπαθεί να την αποφύγει με την εργασία. Επί πλέον, οι ίδιοι εμείς είμαστε σε θέση να φροντίζουμε ταυτόχρονα για τις ιδιωτικές μας υποθέσεις και για τις υποθέσεις της πόλης μας, και ενώ ασχολούμαστε με διαφορετικά επαγγέλματα κατέχουμε καλά τα πολιτικά ζητήματα. Γιατί είμαστε ο μόνος λαός που αυτόν που δε μετέχει στα κοινά δεν τον θεωρούμε φιλήσυχο αλλά άχρηστο, και οι μόνοι που ή κρίνουμε ή διαμορφώνουμε σωστές γνώμες για τα πράγματα, γιατί δεν θεωρούμε τους λόγους εμπόδιο των έργων, αλλά μάλλον θεωρούμε εμπόδιο να μην έχουμε κατατοπισθεί προφορικά σε όσα έχουμε να κάνουμε, πριν καταπιαστούμε με αυτά. Γιατί υπερέχουμε από τους άλλους και ως προς αυτό, ότι δηλαδή εμείς οι ίδιοι τολμούμε να υπολογίσουμε για όσα πρόκειται να επιχειρήσουμε. Σχετικά μ΄ αυτό στους άλλους η αμάθεια φέρνει θράσος, ενώ η σκέψη τους κάνει να διστάζουν. Πιο γενναιόψυχοι όμως πρέπει να θεωρούνται όσοι γνωρίζουν με σαφήνεια τις συμφορές και τα ευχάριστα, και όμως η γνώση αυτή δεν τους κάνει να αποφεύγουν τους κινδύνους. Αλλά και στα ζητήματα της αρετής διαφέρουμε από τους πολλούς. Γιατί εμείς αποκτάμε τους φίλους τους περισσότερο ευεργετώντας παρά ευεργετούμενοι από αυτούς. Σταθερότερος δε φίλος είναι αυτός που ευεργέτησε, γιατί είναι φυσικό να προσπαθεί να διατηρεί την ευγνωμοσύνη του ευεργετημένου με τη συμπάθεια που του δείχνει. Ενώ αντιθέτως αυτός που οφείλει την ευεργεσία είναι απρόθυμος, γιατί γνωρίζει, ότι πρόκειται να ανταποδώσει την καλοσύνη σαν χρέος και όχι για να εξασφαλίσει την ευγνωμοσύνη του άλλου. Και είμαστε οι μόνοι που βοηθάμε τον άλλο χωρίς δισταγμό, όχι τόσο από υπολογισμό του συμφέροντος, όσο από την πίστη μας στη ελευθερία.)
</a
Λόγος Παράταιρος 
Πράγματι , η αδιαφορία είναι η κτηνώδης ύλη που πνίγει την ιστορία. Και δυστυχώς υπάρχουν αρκετοί αδιάφοροι της στο χώρο της εκπαίδευσης, Γιάννη Τζήκα.
Υπάρχουν ανάμεσά μας πολλοί νοικυραίοι- εαυτούληδες που θαρρούν πως ο κοινωνικος αυτοματισμός , η νεοφιλελεύθερη επέλαση , ο εξανδραποδισμός των εργαζομένων , δε τους αφορά.
Γεμίσαμε φιλήσυχους άχρηστους; Αμερικανοποιηθήκαμε; Ή γίναμε θιασώτες της θατσερικής ρήσης «δεν υπάρχει κοινωνία, υπάρχουν μόνο άτομα»;
Συγχαρητήρια για τις αναρτήσεις σου.
Καλημέρα, συναδέλφισσα Σούλα, ευχαριστώ πολύ για το ωραίο κι εύστοχο σχόλιό σου!… Να ‘σαι πάντα καλά!
Ας παραθέσω και τούτο, στον αντίποδα των αδιάφορων, του Καζαντζάκη:
«Νάμαστε απροσάρμοστοι, να η μεγάλη αρετή μας. Να μη βολευόμαστε, νάμαστε ανυπόμονοι, γιομάτοι ανησυχία και πίστη, να θέμε το αδύνατο -σαν τους ερωτευμένους. Να ξέρουμε πως ότι λένε σήμερα δικαιοσύνη είναι οργανωμένη αδικία κι ότι λένε ηθική είναι η βολική, ταπεινή συνεννόηση των άναντρων…..
Και να μην το ανεχόμαστε.
Ποιοι θα νικήσουν; Οι πιο σοφοί; Οι πιο πολλοί; Οι πιο ξύπνιοι; Οι πιο σήμερα δυνατοί;
Θα νικήσουν όσοι πιστεύουν.
Αχ, πότε θα συνεργαστούμε, όλοι μαζί, σε μιαν επίθεση!»
(Ν. Καζαντζάκης , Ασκητική)
«…είμαστε ο μόνος λαός που αυτόν που δε μετέχει στα κοινά δεν τον θεωρούμε φιλήσυχο αλλά άχρηστο…»
Καλά τα έλεγε ο παππούς Θουκυδίδης αλλά για την εποχή του. Σήμερα θεωρούμε άχρηστο όποιον μετέχει στα κοινά. Διότι δεν νομίζω να υπάρχει έστω και ένας που μπαίνει στην πολιτική για να βοηθήσει το λαό. Και αν υπάρχει θα αναγκαστεί να παρατήσει γρήγορα ή τις θέσεις του, ή τη θέση του. Ιδεολογία και πολιτική κατάντησαν λέξεις αντώνυμες.
Ξέρω, ακούγονται ισοπεδωτικά. Αλλά μη μου πεις ότι τα ακούς για πρώτη φορά ή ότι δεν είναι έτσι.
Σίγουρα περισσότερο από τους πολιτικούς φταίει αυτός ο κοιμισμένος λαός μας.
Γεια σου, Πέτρο!…
Συμφωνώ με την επισήμανσή σου ότι φτάσαμε στο σημείο να θεωρούμε «άχρηστο» όποιον μετέχει στα κοινά ή τέλος πάντων να τον θεωρούμε «ψώνιο» ή «λαμογιάκι»!… Δυστυχώς, ο λαός χορεύει στο ρυθμό που του βαράνε οι κάθε είδους πολιτικάντες, αρκούμενος στη «δημοκρατία» δια της αντιπροσώπευσης της κακιάς ώρας, που πάει να πει βουλευτές που έχουν δηλώσει μονιμότητα, οικογενειοκρατία, νεποτισμός, αρριβισμός κλπ.!
Πρέπει να ανακαλύψουμε ξανά το «καλύτερο των πολιτευμάτων», όπως μας διδάσκει ο Θουκυδίδης, τη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, με την άμεση συμμετοχή του λαού, με τη θέσπιση χρονικού ορίου για τους αιρετούς, με πάταξη της οικογενειοκρατίας, ένα νοσηρό φαινόμενο που ταλανίζει τη νεότερη Ελλάδα από συστάσεώς της, μ’ ένα κοινοβούλιο που θα τιμά τον ύψιστο θεσμικό του ρόλο και δε θα παρουσιάζει το σημερινό «κατάντημα»!… Δύσκολα πράγματα θα μου πεις και θα ‘χεις δίκιο… Όμως δεν έχουμε άλλη επιλογή και πρέπει να προσπαθήσουμε, να αγωνιστούμε, να κάνουμε βήματα προς τα μπρος, όσοι τουλάχιστον αντιλαμβανόμαστε το χάλι στο οποίο μας έχουν οδηγήσει… Κι εδώ η Αριστερά έχει πολλή δουλειά να κάνει, έχει χρέος να εμπνεύσει, ν’ ανοίξει καινούριους δρόμους, να προσφέρει όραμα… Καταλαβαίνω, δύσκολο κι αυτό, αλλά η Αριστερά είναι η μόνη πους έμεινε για να ελπίζουμε!… Να ‘σαι πάντα καλά!