Πες το με ποίηση (36ο): «Λέξεις»…
«Πάρε τη λέξη μου, δώσε μου το χέρι σου»
(Ανδρέας Εμπειρίκος)
«Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις
Να μην τις παίρνει ο άνεμος.»
(Μανόλης Αναγνωστάκης)
«Η ποίηση είναι ένα ταξίδι/ σ’ άγνωστη χώρα…/Για μια και μόνο λέξη/λιώνεις χιλιάδες τόνους / γλωσσικό μετάλλευμα.» (Μαγιακόφσκι)
-Οκτάβιο ΠΑΖ, «Οι λέξεις»
“Άλλαξέ τους την πίστη/ άρπαξ’ τες απ’ την ουρά
(κι ας στριγκλίζουν οι πουτάνες)/ μαστίγωσέ τες,
βάλ’ τους ζάχαρη στο στόμα/ στις αχαλίνωτες
φούσκωσέ τες σαν μπαλόνια, τρύπησέ τες,
ρούφηξέ τους αίμα και μεδούλι,
ξέρανέ τες (ευνούχισέ τες)
ποδοπάτησέ τες, πετεινέ δανδή,
στρίψ’ τους το λαρύγγι, μάγειρα,
ξεπουπούλιασέ τες/ ξεκοίλιασέ τες, ταύρε,
βόδι, σύρε τες στο χώμα,/ κάνε τες, ποιητή,
κάνε τες να καταπιούν/ όλες τις λέξεις.”
(Οκτάβιο Παζ, Η πέτρα κι άλλα ποιήματα, Ίκαρος)
-Γιάννης Ρίτσος, «Μικρή σουίτα σε κόκκινο μείζον»
1.
«Κ’ οι λέξεις
φλέβες είναι
μέσα τους
αίμα τρέχει
όταν σμίγουν οι λέξεις
το δέρμα του χαρτιού
ανάβει κόκκινο
όπως
την ώρα του έρωτα
το δέρμα του άντρα
και της γυναίκας.»
(Γ. Ρίτσος, Τα ερωτικά, Κέδρος)
-Νίκος Καρούζος, «ΛΕΞΙΦΡΕΝΕΙΑ»
«Μ’ αστραπές εκατό θα πεθάνω
σκυμμένος απάνω
στη σκονισμένη
γραφομηχανή μου
την έντρομη μαχαρανή μου
πλήρως ερειπωμένη
φτερουγώντας ευρήματα
στη λήθη μόλις προ ολίγου
κι αποδιώχνοντας ρήματα
να φύγου απ’ τη γλώσσα
να φύγου.»
(Ν. Καρούζος, Τα ποιήματα, τ. Β’, Ίκαρος)
-Νικηφόρος Βρεττάκος, «Ο αγρός των λέξεων»
Όπως η μέλισσα γύρω από ένα άγριο
λουλούδι, όμοια κ’ εγώ. Τριγυρίζω
διαρκώς γύρω απ’ τη λέξη.
Ευχαριστώ τις μακριές σειρές
των προγόνων, που δούλεψαν τη φωνή,
την τεμαχίσαν σε κρίκους, την κάμαν
νοήματα, τη σφυρηλάτησαν όπως
το χρυσάφι οι μεταλλουργοί κ’ έγινε
Όμηροι, Αισχύλοι, Ευαγγέλια
κι άλλα κοσμήματα.
Με το νήμα
των λέξεων, αυτόν το χρυσό
του χρυσού, που βγαίνει απ’ τα βάθη
της καρδιάς μου, συνδέομαι συμμετέχω
στον κόσμο.
Σκεφτείτε:
Είπα και έγραψα «Αγαπώ».
-Χρήστος Λάσκαρης, «Σύντομο βιογραφικό»
«Χρησιμοποίησα τις λέξεις
κατά προτίμηση τις πιο σκοτεινές.
Μ’ αυτές εργάστηκα,
μ’ αυτές και μ’ ένα φόβο.
Στη λέξη θάνατος,
κατέφυγα πολλές φορές
μου φαίνονταν,
η μόνη αληθινή»
(Χ. Λάσκαρης, περιοδικό «Οροπέδιο, τ. 2»)
</a
Λόγος Παράταιρος 
Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
Τα πρωινά μεταμφιέζεται
Σε παραγγελιοδόχο
Σ’ εξομολογητή
Σ’ αιλουροειδές
Τα βράδια
Μεταμφιέζει τις λέξεις
Σε βόμβες βυθού
Σ’ αερόλιθους
Κοιμάται ήρεμος
Πάνω σ’ αναμμένα κάρβουνα
Κι ονειρεύεται δέντρα
(Κλείτος Κύρου)
Λέξεις
Αν μου παράγγελναν να βάλω με σειρά προτεραιότητας την ευσπλαχνία, τη δικαιοσύνη και την καλοσύνη, θα έδινα την πρώτη θέση στην καλοσύνη, τη δεύτερη στη δικαιοσύνη και την τρίτη στην ευσπλαχνία. Γιατί η καλοσύνη, από μόνη της, ήδη απαλάσσεται από τη δικαιοσύνη και την ευσπλαχνία, γιατί η δίκαιη δικαιοσύνη περιέχει ήδη μέσα της αρκετή ευσπλαχνία. Η ευσπλαχνία είναι ό,τι απομένει όταν δεν υπάρχει ούτε καλοσύνη ούτε δικαιοσύνη. (ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ)
Μερικά λόγια – Ν. Λυγερός
Μερικά λόγια
είναι κάποτε αρκετά
για να καταλάβεις
ότι ο άλλος σε σκέφτεται
όχι μόνο επιφανειακά
αλλά με το βάθος της ψυχής
γι’ αυτό μη δίνεις σημασία
μόνο και μόνο στις λέξεις
αλλά στην ύπαρξή τους
διότι χωρίς σχέση
δεν θα είχαν γραφτεί
από τον άλλο σου εαυτό.
Oπτικοποίηση:
Πίσω από την καθημερινή κόλαση των λέξεων
Τα ποιήματα ανασαίνουν ζωντανά και το καθαρό
τους νόημα καθρεφτίζει παντού μια φανταστική
ευτυχία, που ποτέ δε θα πυρποληθεί.
(Τάκης Σινόπουλος)
-Αγκαλιάζεις τις λέξεις…
-Εδώ και καιρό πια δεν κοιμάμαι με τις λέξεις. Συνεχίζω να τις χρησιμοποιώ, όπως κι εσύ και όλοι, αλλά τις βουρτσίζω επιμελώς πριν τις φορέσω…
XOYΛΙΟ ΚΟΡΤΑΣΑΡ, ΤΟ ΚΟΥΤΣΟ (σελ.136)
THE WORD-BEATLES
στο κάτω-κάτω της γραφής και οι γυναίκες ΛΕΞΕΙΣ είναι, αντικλείδια που ανοίγουν πόρτες κλειστές
(Νάνος Βαλαωρίτης)
EΠΙΘΥΜΙΑ
Δεν θα΄θελα να είμαι λέξη.
Να μην συρθώ σαν πόρνη από στόμα σε στόμα.
Να μην με σπαταλήσουν ασυλλόγιστα ασυνείδητοι δημαγωγοί του
έρωτα.
Να μην μ΄αλλοιώσουν πένες προδομένων εραστών και μετά γυρνώ
στους δρόμους
Ψάχνοντας να δώσω νόημα στην υπόστασή μου
Γυρεύοντας να τρυπώσω παράνομα στα κιτάπια κάποιου διάσημου
ποιητή…
Μήπως και σώσω κάτι από την υπόληψή μου.
Δεν θα ΄θελα να είμαι λέξη.
ΑΣΗΜΙΝΑ ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ
Οι λέξεις
Οι λέξεις οι άγιες έχουν καταντήσει
σα βότσαλα θαμπά και λεία
από τη χρήση ανίδεων τσαρλατάνων.
Τις λες, τις γράφεις – μένουν αδρανείς
δεν αντιδρούνε.
Πρέπει
να τις ανακαλέσεις απ’ το στόμα
γέρων παππούδων πεθαμένων
τραχιές, τσουγκράτες, όπως τις θυμάσαι,
να τους χαρίσεις αίμα απ’ την καρδιά σου
για να σπιθίσουν πάλι στ’ άγγιγμα
σαν τσακμακόπετρες, να ιριδίσουν
καθώς θα τις διαπερνά το φως.
ΓΙΩΡΓΗΣ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ
LES MOTS
Επίλογος
Οἱ λέξεις εἶναι πρίσματα
πού μέ διαθλοῦνε:
καθένας βλέπει κι ἄλλο
χρῶμα τοῦ φάσματος.
Ἄν μποροῦσα
νά γράφω τούς στίχους μου
μέ φθόγγους σιωπῆς
ἴσως κάπου κάπου
κανένας κατόρθωνε
εἰσχωρώντας στήν ἀδιαπέραστην ὕλη
νά μέ συναντήσει ἀτεμάχιστο.
(Μανουσάκης Γιώργης)
Το δωμάτιο άδειο. Πάνω απ΄το κεφάλι μου κρεμότανε μία λέξη απαστράπτουσα κι απειλητική σαν σπάθη. Όπου πήγαινα πήγαινε, όπου στεκόμουν στεκόταν. Πριν προλάβω να τη δέσω στο ποίημα, σκέφτηκα, θα μου κόψει το σβέρκο. (ΑΡΓΥΡΗΣ ΧΙΟΝΗΣ)
λέξεις αμετανόητες
τα χρόνια μου έζησα εξόριστος
ένας μισοσβησμένος στίχος
σ’ αρχαία μετόπη της γενέθλιας πόλης
μέσα στο κάθε κύτταρό μου
ήταν γραμμένη η προαιώνια ουτοπία
έτσι ακριβώς όπως την είχε ονομάσει
ο καθημερινός τριγύρω θάνατος
πάντα ταξίδευα
αφού ο βαρδάρης σου με γέννησε
και το άλφα της αγάπης σου
με σφράγισε, πατρίδα
αφήνοντας ορθάνοιχτες τις πύλες μου
ποτέ το ψέμα δεν προσκύνησα
την ποίηση δεν εγκατέλειψα
τα κάστρα στο γαλάζιο όταν προσεύχονται
πέρα ως πέρα φωταγωγημένα
από τα μάτια των παιδιών
ΤΟΛΗΣ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ
Προδομένες λέξεις
«στις ίδιες λέξεις επανέρχομαι μονότονα
αυτές που έκαναν κουρέλι οι αιώνες
Οι ίδιες λέξεις από μέσα μου αναβλύζουν
Κόκκινο και βαθύ γαλάζιο , επανάσταση
αγάπη, όνειρο και θαύματα του κόσμου
Χώμα στον ουρανό και μυστικά, ελευθερία
Και πάνω απ’ όλα η πατρίδα που είναι φως
Και πάνω απ’ όλα η ψυχή μου που είναι φως
Στις ίδιες λέξεις επανέρχομαι μονότονα
στο αίμα μου και στο άγνωστο που είμαι»
ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ
ΠΟΙΗΣΗ 1982
οι δικές μας οι λέξεις
είναι λέξεις σκληρές και μεγάλες
μυτερές σαν καρφιά
λέξεις όπως το ξεραμένο πύο
μαύρες όπως τα φλέματα
που βγάζουνε κάθε πρωί τα σωθικά μας
οι καπνοδόχες των εργοστασίων
τα τραίνα που αναπόδραστα ακολουθούν τις ράγες
κόκκινες λέξεις
όπως ο ήλιος ο μοναδικός
και το λουλούδι που σπαραχτικά ανθίζει
σε στεγνό και κατάμαυρο χώμα
οι δικές μας οι λέξεις
είναι λέξεις γυμνές
λέξεις γεμάτες τραύματα
συστατικά στοιχεία, αναγραμματισμοί
και μόρια της ίδιας αγωνίας
οι δικές μας οι λέξεις
προκηρύξεις κι αφίσες του τοίχου
φωτισμένα παράθυρα στο σκοτάδι της νύχτας
που αφυπνίζουν την πόλη
όταν κλείνει με πείσμα τα μάτια
στη γραφή του θανάτου
αυτές οι τελευταίες λέξεις
πριν κάθε εκτέλεση
πριν κάθε μεταμφίεση του καθημερινού θανάτου
τα δικά σου είναι δάχτυλα που γνωρίζουν το χάδι
είναι λέξεις κραυγές
οιμωγές και ελπίδες
που δοξάζουν το φως
που μετράνε με δέος το μπόι τους
και δεν τρέμουν
ίσως κάποτε τα δικά μας παιδιά
να μιλήσουν με άλλη φωνή
να βαδίσουν με ξένοιαστο βήμα
πάνω στις νότες της δικής μας μουσικής
και στους κυβόλιθους του δικού μας αγώνα
ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ
Με δέκα λέξεις μιλώ
με χίλιες σιωπώ.
Κι όταν απ’ τα δόντια του παραθυριού
μαζεύω τη σημαία της μέρας μου
και το παρατημένο κέντημα των ωρών
τα δέντρα καληνυχτίζουν το ένα το άλλο
και με σκεπάζουν.
ΡΩΞΑΝΗ ΝΙΚΟΛΑΟΥ (απόσπασμα)
Πες μου μια λέξη
προχτές ένας άλλος θεός στις λέξεις σαν γάτα κι αυτός γλίστρησε κάτω από της μαύρης μου ψυχής το σκοτάδι, στο φως από τ’ αυτιά μου από μέσα πλησιάζοντας, δειλά, σαν άνοιξη. από ’κεί είδε ένα άλλο αυτί ενός άλλου ανθρώπου, το δικό σου, αγάπη μου. τι να πει, πώς να τον περιγράψει τώρα κι αυτόν τον έρωτα, ποια πόρτα ν’ ανοίξει, προς τα πού να πάει, πού να πετάξει; πάλι με τις λέξεις κι αυτός ο θεός ο αδύναμος προσπάθησε και προσπαθεί. αλλά το σκοτάδι, σκοτάδι.
(Σωτήρης Κακίσης)
Άτιτλο 3
Ανεπαρκείς
ανυπεράσπιστες
οι λέξεις
ξεψύχησαν στο περιθώριο
του ποιήματος
Τώρα βολεύονται
στη θαλπωρή
του ανεκπλήρωτου
(Ελένη Κοφτερού)
Παραπονεμένα λόγια
Ciao, Ageliki!!!… Εντυπωσιακότατη για άλλη μια φορά!… Αν και θεώρησα αρκετά δύσκολο το θέμα «Λέξεις», εσύ κατάφερες να μας χαρίσεις πλουσιοπάροχα υπέροχα ποιήματα και μουσικές!
Grazie mille!!!!……
«Ώρα πια ν’ ακονίσεις
τις σιωπηλότερες λέξεις»
(Γ. Ρίτσος)
-Τίτος Πατρίκιος, «Οι λέξεις γυμνές»
«Οι λέξεις γυμνές, δείχνουν τα κόκαλά τους
σε μιαν αλλιώτικη διάταξη.
Ανατομία των καθημερινών πραγμάτων
φθαρμένων από τη φωτιά και τον ιδρώτα.»
(Τίτος Πατρίκιος, Ποιήματα II, 1953-1959, Κέδρος)
W. S. Merwin, «Λέξεις»
«Όταν ο πόνος του κόσμου βρίσκει λέξεις
ηχούν σαν χαρά
τις ακολουθούμε συχνά
με τα χωματένια πόδια μας
και τις μαθαίνουμε απ’ έξω
αλλ’ όταν η χαρά του κόσμου βρίσκει λέξεις
ειν’ οδυνηρές
και συχνά γυρνάμε και φεύγουμε
με τα νερένια χέρια μας.»
(Σύγχρονοι Αμερικάνοι ποιητές, ύψιλον/βιβλία)
-Τάσος Πορφύρης, «ΣΩΜΑ ΚΙΝΔΥΝΟΥ»
ΙΙΙ.
Ανοίγεις το συρτάρι κι απ’ τα παλιά χειρόγραφα
Λέξεις πεταλούδες σ’ αιφνιδιάζουν καθώς πετώντας
Πολυχρωμούν το δωμάτιο κι ή χειροβομβίδα πού
Ακούμπησες βιαστικά -για να προλάβεις τί ;-σ’ ένα
Στρώμα σκουριάς τυλιγμένη χωνεμένη φωτιά με
Ακυρωμένες όλες τις μελλοντικές της εκρήξεις.
IV.
Όποτε τα ‘φερνε δύσκολα δανειζόταν λέξεις από το μεγάλο
Απόθεμα πού κουβαλούσε μέσα του έφτασε όμως στο σημείο
Με το συχνό δανεισμό να μειωθεί επικίνδυνα το ανεξάντλητο
Νταμάρι με λίγα λόγια έτρωγε απ’ τα έτοιμα ενώ θα μπορούσε
Να αρκεστεί στο ένα μοναδικό ποίημα αντί να σπαταλάει εδώ
Κι εκεί στίχους του ποντάροντας σε μιαν επισφαλή προσπάθεια
Αναγνώρισης του ταλέντου του από ευκαιριακούς αναγνώστες.
Νιώθω ότι επαναλαμβάνομαι όταν λέω πόσο μου αρέσει η διαδικασία να ψάχνω στίχους και ποιητές.
Στην περίπτωσή μας τώρα, Γιάννη, θεωρώ πως οι πιο ωραίοι στίχοι, για όσα σημαίνουν, είναι του Εμπειρίκου
«Πάρε τη λέξη μου, δώσε μου το χέρι σου»
σε τέλειο συνδυασμό με αυτούς του Ρίτσου:
«Η κάθε λέξη είναι μια έξοδος
για μια συνάντηση, πολλές φορές ματαιωμένη,
και τότε είναι μια λέξη αληθινή, σαν επιμένει στη συνάντηση.»
Και λίγα ακόμη:
Πὼς ἤσουνα ἐχθρός μου, δὲν τὸ ἤξερες
οἱ λέξεις σου τὸ εἶπαν.
Σ᾿ ἐκεῖνες πούλησε ὁ ἔρωτας τὸ σεισμό του
κι ἦρθε στὴ ἐπιφάνεια ὅτι δὲ μ᾿ ἀγαποῦσες…
ΔΗΜΟΥΛΑ
Όταν άνοιξα τον Οδηγό μου, κατάλαβα. Μήτε σχεδιαγράμματα, μήτε τίποτα. Μόνο λέξεις. Αλλά λέξεις που οδηγούσαν μ’ ακρίβεια σ’ αυτό που γύρευα.
EΛΥΤΗΣ
ΛΕΞΕΙΣ
Πελέκεις
Που μετά τον χτύπο τους το ξύλο αντηχεί,
Και ηχώ!
Ηχώ που ταξιδεύει
Οι χυμοί
Αναβλύζουν σαν δάκρυα, σαν το
Νερό που παλεύει
Να συναρμολογήσει το κάτοπτρό του
Πάνω στην πέτρα
Που στάζει και γίνεται,
λευκό καύκαλο,
φαγωμένο από αγριόχορτα.
Χρόνια μετά
Τις συναντώ στο δρόμο-
Λέξεις στεγνές και αδέσποτες,
Το ακαταπόνητο ποδοβολητό.
Ενώ
Απ’ το βυθό της λίμνης, απλανείς αστέρες
Ορίζουν τη ζωή.
SYLVIA PLATH
Ciao, Ageliki!!!… Καλή Κυριακή!… Συμφωνώ με την άποψή σου ότι οι καλύτεροι στίχοι είναι του Εμπειρίκου και του Ρίτσου… Θα πρόσθετα και του Αναγνωστάκη: «Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις/ Να μην τις παίρνει ο άνεμος»….
-Και κάτι ακόμα από μένα:
-Και τούτα του αγαπημένου Νίκου Καρούζου:
-Νίκος Καρούζος:
«Εμείς τα μυθόβια όντα οι ποιητές
[…]
Έχουμε τη μανία να καρποφορήσουμε
κυριεύοντας τις λέξεις.
Τι κουφή ρουλέτα.
Και θέλουμε να ξεφουσκώσουμε τον ουρανό
σα να ’τανε παιχνίδι.
Τι είναι ρίγος;
Άντε να το πεις με λέξεις…»
(απόσπασμα από το ποίημα ««Κοντά στον κάθε ήλιο»)
-Νίκος Καρούζος, «Κι άλλες ακόμη λέξεις»
«Το έξω δε μας φταίει τίποτα
το προς τα έξω μας φταίει.
Μες στους καθρέφτες των μαγαζιών
ολόξαφνα
το βλέμμα μου γυρίζοντας βλέπω
το βλέμμα μου
την αδιέξοδη ματιά του σφαζόμενου ζώου.
Κι όλα με στέλνουν έρημο στην ερημιά μου.
Μαζεύεται σιγά – σιγά η καταιγίδα.
Σηκώνω τα μάτια και τη βλέπω:
θα ξεσπάσει.»
(Ν. Καρούζος, Τα ποιήματα, τ. Β’, Ίκαρος)
Words by Anne sexton
Be careful of words,
even the miraculous ones.
For the miraculous we do our best,
sometimes they swarm like insects
and leave not a sting but a kiss.
They can be as good as fingers.
They can be as trusty as the rock
you stick your bottom on.
But they can be both daisies and bruises.
Yet I am in love with words.
They are doves falling out of the ceiling.
They are six holy oranges sitting in my lap.
They are the trees, the legs of summer,
and the sun, its passionate face.
Yet often they fail me.
I have so much I want to say,
so many stories, images, proverbs, etc.
But the words aren’t good enough,
the wrong ones kiss me.
Sometimes I fly like an eagle
but with the wings of a wren.
But I try to take care
and be gentle to them.
Words and eggs must be handled with care.
Once broken they are impossible
things to repair.
καλημέρα
Καλημέρα, Νάνσυ, καλό μήνα!!!…
Ευχαριστώ πολύ!
Ψάχνοντας να βρω σε μετάφραση το ωραίο ποίημα της Σέξτον, βρήκα αυτό (απόσπασμα από το ποίημα ΣΙΩΠΗ).
Γιομίζω το δωμάτιο
με λέξεις απ’ την πένα μου.
Απ’ αυτήν στάζουν οι λέξεις σαν αποβολή.
Εκσφεντονίζω λέξεις στον αέρα
κι επιστρέφουν σα μπαλιές σ’ επιφάνεια σκληρή.
(Αν Σέξτον)
Καλημέρα, Αγγελική, καλό μήνα!!!…
Ευχαριστώ πολύ για το ωραίο απόσπασμα της Σέξτον!