Σύγχρονοι ραγιάδες και δούλοι…
(Δυο κείμενα του Κώστα Βάρναλη γραμμένα δεκαετίες πριν αλλά τόσο επίκαιρα και σήμερα στην Ελλάδα των μνημονίων, της οικονομικής εξαθλίωσης, της φτώχειας, της ανεργίας και εν γένει της καπιταλιστικής βαρβαρότητας. Είμαστε άραγε οι σύγχρονοι ραγιάδες ή και δούλοι που δεν τολμούμε να σηκώσουμε κεφάλι και να αντιπαρατεθούμε στη σύγχρονη βαρβαρότητα που μας συνθλίβει! Θα μείνουμε υποταγμένοι ραγιάδες ή θα ορθώσουμε πύργο αντίστασης με «αρετήν και τόλμην» καθώς μας είπε ο μεγάλος μας ποιητής, Ανδρέας Κάλβος: «Όσοι το χάλκεον χέρι/ βαρύ του φόβου αισθάνονται,/ ζυγόν δουλείας ας έχωσι·/ θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία»)
-Κώστας Βάρναλης, «Το φως που καίει»
«- Ελα δω, ραγιά, που σε διατάζω.
– Και ποιος είσαι του λόγου σου, που λες ραγιά. Ελα συ εδώ.
– Κύριός σου είμαι. Ομολογιούχος. Πέσε!
… – Και για ποιόνε με πήρες; Για Ελληνικό Κράτος;
– Πού το βρήκες το Ελληνικό Κράτος; Εμείς οι ξένοι είμαστε κράτος.
Κράτη εν κράτει, ομολογιούχοι, Ούλεν, Πάουερ, διομολογήσεις, ετεροδικίες, «σύμβουλοι»…
– Κι από μένα τι ζητάς;
– Να πλερώσεις!
– Τι να πλερώσω; Δεν ξέρω τίποτα.
– Ξέραν οι πρόγονοί σου πριν από εκατόν τριάντα χρόνια… Εθνικοί άνδρες ήσαν, εθνικά δάνεια κάνανε χάρις σ’ εμάς τους… φιλέλληνες!
– Ποια δάνεια; Τα πλερώσαμε δέκα φορές ως τώρα. Μας χρεώνατε χίλιες λίρες και μας δίνατε στο χέρι εκατό. Οχι μονάχα μια φορά. Πάντα! Τρεις το λάδι τρεις το ξύδι κι έξι το λαδόξυδο. Η προμήθεια, τ’ ασφάλιστρα, τα χρεώλυτρα, οι μεσιτείες, οι προκαταβολές των τόκων τρώγανε τη μάννα. Μ’ αυτά τα πρώτα δυο «εθνικά δάνεια» φέρατε την Ελλάδα στα «πρόθυρα της καταστροφής».
– Δε σηκώνω κουβέντες. Πλέρω και βιάζομαι…
– Να κάνεις τι;
– Αμ’ το ξέρεις από άλλοτες και συ κι οι όμοιοί σου… Η τιμή είναι ανώτερη από κάθε αδυναμία… Μπορείς δε μπορείς, πρέπει να μείνεις τίμιος… Υπόγραψες, νεαρέ μου, και θα τα «κυλίσεις»!
– Και το αίμα που εμείς χύσαμε για σας; Είναι φτηνότερο από το δικό σας το χρυσάφι, που δε μας το δίνατε κιόλας; Για τη δικιά σας την αυτοκρατορία και τα δικά σας τα πετρέλαια και για τα δικά σας τα κεφάλαια χύσαμε το αίμα μας, στην Ουκρανία, στη Μικρά Ασία, στην Αφρική… Και στον τόπο μας! Τι ζητάτε τώρα από τους πεθαμένους;
– Πλέρω!
– Δεν έχω!
– Εχεις και παραέχεις. Οταν μπορείς να πετάς τα λεφτά σου από το παράθυρο, θα πει πως έχεις!
– Δε μούμεινε λάδι.
– Θα σφίξουμε λιγάκι το μάγγανο και θα βγάλεις. Θα βγάζεις, όσο και να σε στίβουμε. Κι όσο περισσότερο σε στίβουμε και βγάζεις, τόσο περισσότερο γίνεσαι άγγελος της ελευθερίας, διότι δεν σου μένει… κουκούτσι να νογάς τι σου γίνεται και τι σου μέλλεται…
– «Ουκ, αν λάβεις παρά του μη έχοντος».
– Θ’ αγοράζεις ψωμί και θα το τρώω εγώ με τους εμμέσους φόρους. Πού θα μου πας; Και άκουσ’ εδώ ένα πράγμα. Αν δεν βάζαμ’ εμείς όλα μας τα δυνατά η δικιά σας η ολιγαρχία θα είχε εξαφανιστεί. Αυτή μας χρωστάει και την ύπαρξή σου!
– Τη δικιά μου;
– Και βέβαια! Από σένα θα πάρει για να δώσει σ’ εμάς. Η μια ολιγαρχία στην άλλη… Ετσι γίνεται πάντα. Οι λαοί δίνουν και το αίμα και το χρήμα κι οι ολιγαρχίες παχαίνουν…
– Φεύγεις ή δε φεύγεις;
– Κουτέ. Οσο μακρύτερα φύγω, τόσο περισσότερο θα τρέχεις για να με πλερώσεις. Δούλε!…»
-Κώστας Βάρναλης, “Τα 4 Λάθη «ΤΟΥ ΑΓΝΩΣΤΟΥ»”
Πρώτο σου λάθος: από κούνια νά σαι δούλος.
Δέφτερο, δούλος σε κατάδουλη εποχή.
Τρίτο, δεν είσουν μόνο δέρμα, αλλά ψυχή.
Τέταρτο, δεν πουλήθηκες στον ξένο μούλος.
Αν είσουν ως τα κόκκαλα ραγιάς και σάπιος,
δεν θά σουν τώρα σκοτωμένος, αλλά «κάποιος».
Κι ο τελεφταίος δε θα σουν «άγνωστος» μπατίρης,
μα πρώτος και γνωστός, ακόμα και βεζίρης!
Μηδέ θα σε κορόιδεβαν οι λαοπλάνοι,
ντόπιοι και ξένοι, μ’ ένα ψέφτικο στεφάνι·
μα δήμιος του λαού και μάβρος με τους μάβρους,
θα κολυμπούσες τώρα στους μεγαλοστάβρους!
(Κώστας Βάρναλης, Πρόλογος, από τον «Ελεύθερο Κόσμο»)
-Και κάτι ακόμα από το «Ζητιάνο», του Ανδρέα Καρκαβίτσα:
«’Μην με πιστεύεις ελεύθερο! Σκλάβος τους είμαι!
Μην τους ακούς που λέγονται αντιπρόσωποι μου, τύραννοι μου είναι!
Μην το λες πως είμαι κόμμα τους εγώ. Το κόμμα τους είναι λίγοι πέντεδέκα, εγώ πάω κοντά τους από ανάγκη.
Γιατί έχουνε μαζί τους κάθε της πολιτείας αντιπρόσωπο, κάθε της εξουσίας όργανο και Αρχή…»
</a
Λόγος Παράταιρος 
Βλέποντας τον τίτλο «Σύγχρονοι ραγιάδες και δούλοι», αυτομάτως μπαίνει κανείς στη διαδικασία να σκεφτεί ποιοι είναι οι αντίστοιχοι «ελεύθεροι» (κι ωραίοι).
«Κανείς δεν είναι περισσότερο σκλάβος από εκείνον που αφελώς νομίζει ότι είναι ελεύθερος» , λέει ο Πλάτων.
Έτσι σκλάβος των όσων έχει δημιουργήσει ο καθένας (καριέρα, χρήματα, σπίτια, ανέσεις, αγαθά, συνθήκες ζωής κτλ.), πόσο διατεθειμένος είναι να απελευθερωθεί προσωπικά και να ξεκινήσει από την αρχή για το κοινό καλό;
Η αληθινή επανάσταση δεν θα γίνει στην πλατεία, θα γίνει πρώτα μέσα σου:
στις αντιλήψεις σου που συχνά θεωρείς θέσφατο,
στη στάση σου που συνήθως είναι ιδιοτελής,
στις πράξεις σου που κρύβουν πολύ λιγότερη γενναιότητα από όση θέλεις να δείχνεις κτλ.
Και όλα αυτά είναι ανθρώπινα μεν, όμως το αληθινό δίλημμα -επιλογή είναι:
Ελευθερία ΑΠΟ ή Ελευθερία ΠΡΟΣ;
«Ο ΣΚΛΑΒΟΣ ΠΟΥ ΝΙΩΘΕΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ» του Χρήστου Ζώγα
Σου λείπει η γνώση,
την αλήθεια να δεις!
ή μήπως η τόλμη,
ευθαρσώς να την πεις.
Μάλλον την ξέρεις ποια είναι,
και ποτέ στο γιατί,
δεν απάντησες φίλε,
δέσμιο τί σε κρατεί……
Αν ελεύθερος νιώθεις,
τι αυταπάτη!
αβασταγό που σηκώνεις,
και καυχιέσαι, με βάρος στην πλάτη.
Εαυτόν και το σύνολο βλάπτεις,
εθελόδουλε, σκλάβε ραγιά,
πρωτίστως ν’ αποτινάξεις,
τον τρόπο σκέψης σου πια.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΓΩΓΟΥ:
Η ελευθερία μου είναι στις σόλες
των αλήτικων παπουτσιών μου.
Φέρνω τον κόσμο άνω κάτω.
Μπορώ να σεργιανίσω ότι ώρα μου γουστάρει.
Π.χ. την ώρα που βάζετε τις μασέλες σας
Στο ποτηράκι με το νερό πριν κοιμηθείτε
την ώρα που απαυτωνόσαστε
την ώρα που κάνετε το χρέος σας
στα παιδιά σας, στο σωματείο σας
την ώρα που σας έχουν χώσει την ιδέα
πως τρώτε αυγολέμονο
και τρώτε σκατά
μπορώ και περπατάω,
με τα αλήτικα παπούτσια μου
πάνω από τις στέγες σας
-όχι ρε παιδάκι μου σαν εκείνη
την ηλίθια με τη σκούπα, τη Μαίρη Πόπινς-
δεν πιάνετε το κανάλι μου
μόνο όσοι έχουμε το ίδιο μήκος κύματος
ανθρωπάκια χέστες, κατά βάθος σας λυπάμαι
αλλά τώρα δε χάνω το χρόνο μου μαζί σας
δεν θέλω παρτίδες με κανέναν σας
η ελευθερία σας
είναι στις σόλες των τρύπιων παπουτσιών μου
θάρθει η ώρα που θα τις γλύφετε
και θα ουρλιάζετε κλαίγοντας «θαύμα, θαύμα»
αυτά τα παπούτσια
ποτέ δεν ξεκουράζονται και ούτε βιάζονται
όταν εγώ καθαρίσω από εδώ
θα τα φορέσει ο Παύλος, η Μυρτώ, φοράμε το ίδιο νούμερο, δεν λειώνουν,
όσες πρόκες και αν ρίχνετε στο δρόμο.
Σας βαράνε στο δόξα πατρί σας
θα έρθει η ώρα
που θα τρέχετε απεγνωσμένα στο στιλβωτήριο
«συνοδοιπόροι» και «αποστάτες»
να βάψετε τα δικά σας
μα η μπογιά
δεν θα πιάνει
ότι και αν κάνετε, όσα και αν δίνετε
τέτοιο άτιμο κόκκινο είναι το δικό μας
Ο σκλάβος
Και για να το ελαφρύνουμε λιγάκι:
«…κι αν είναι να περάσω
μια ζωή στη σκλαβιά –έτσι κι αλλιώς–
ας είμαι, λέω, σκλάβος της αγάπης.»
λέει ο Μιχάλης Γκανάς στο πνεύμα του Βαγγέλη Γερμανού.
ΥΓ1. Ωραία η εικόνα με το μότο, που επέλεξες.
ΥΓ2. Μια άλλη φορά τα λέμε για τη Διαθήκη και το Υστερογραφο του Μιχάλη Κατσαρού.
Ηλιο-θαλασσο-λαδο-ψημένους χαιρετισμούς από τα νότια!
Καλημέρα, Αγγελική, από έναν πανέμορφο καλοκαιριάτικο Βόλο!… Ευχαριστώ πολύ για το υπέροχο σχόλιό σου… Πάντα βρίσκεις ό, τι το καλύτερο!!!…
-Ο μονόλογος του νέγρου σκλάβου:
«–Μόνο μιζέρια είναι η ζωή μας. Μόνο μιζέρια! Γιατί να προσπαθώ να κάνω το οτιδήποτε, να γίνω οτιδήποτε; Τι αξία έχει να ζω; Μακάρι να πέθαινα… Αφέντης μου! Και ποιος τον όρισε αφέντη μου; Αυτό σκέφτομαι συνέχεια. Τι δικαιώματα έχει επάνω μου; Είμαι τόσο άντρας όσο κι αυτός. Ποιο δικαίωμα έχει λοιπόν να με κάνει να δουλεύω σαν άλογο του κάρου; Να με παίρνει από μια δουλειά που μπορώ να την κάνω καλύτερα απ’ αυτόν; Λέει πως θα με δαμάσει και θα με ταπεινώσει. Και με βάζει επίτηδες να κάνω τις πιο βαριές και τις πιο σιχαμερές δουλειές! Και πρόσεχα, και υπομονή έκανα, μα το πράγμα όσο πάει και χειροτερεύει. Άνθρωπος και οστά δεν μπορεί να το ανεχτεί. Αυτός δε χάνει ευκαιρία για να με προσβάλει και να με βασανίσει.
Χτες μόλις, εκεί που φόρτωνα πέτρες στο κάρο, ο κυρ‐Τομ, ο νεαρός γιος του, στεκόταν και πλατάγιζε το μαστίγιο τόσο κοντά στο άλογο, που το τρόμαξε το έρημο .
Όσο πιο ευγενικά μπορούσα, του ζήτησα να σταματήσει. Κι εκείνος γύρισε κι άρχισε να κοπανάει εμένα με το βούρδουλά του. Του έπιασα τότε το χέρι, κι ο νεαρός άρχισε να κλοτσάει και να τσιρίζει∙ και, σαν τον άφησα, πήγε τρέχοντας στον πατέρα του να του πει πως τον παίδευα. Εκείνος τότε μ’ έδεσε σ’ ένα δέντρο, έκοψε βίτσες, τις έδωσε στο μικρό αφέντη και του είπε να με δείρει μέχρι να κουραστεί. Κι έτσι έγινε!…».
(Χάριετ Μπίτσερ Στόου, «Η καλύβα του μπάρμπα- Θωμά»)
-Κι ένα μικρό απόσπασμα από την «Καμπάνα» των «Σκλάβων πολιορκημένων», του Βάρναλη:
»Αν είν’ η σκέψη σου
πριν από σένα,
δεν είναι απόκομμα
θεού και γέννα,
την σκλάβα σκέψη σου,
σκλάβα δετή,
σου τήνε πλάσανε
οι Δυνατοί».
»Φτωχέ, σου μάραναν
κόποι και πόνοι
τη θέληση άβουλη,
πιωμένη αφιόνι!
Αν είν’ ο λάκκος σου
πολύ βαθύς,
χρέος με τα χέρια σου
να σηκωθείς».
Υ.Γ.: Γράφω βιαστικά, μουσικά δεν έχω χρόνο να το ψάξω, σε καμιά ώρα αναχωρώ για Αθήνα για το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ…. Θα λείψω για κάνα πενθήμερο… Με την επιστροφή μου θα έχω περισσότερα για σχολιασμό… Grazie mille e tanti baci!!!
Μα τι ήταν ο Κ. Βάρναλης; Ποιητής ή προφήτης;
Δυσκολεύομαι να πιστέψω πως τα έγραψε πριν από δεκαετίες. Η μόνη εξήγηση που δίνω είναι ότι σε αυτόν τον τόπο γενιές και γενιές είμαστε θεατές της ίδιας παράστασης. Φαίνεται πως είναι πολύ επιτυχημένη και δεν βρίσκουν λόγο να ανεβάσουν άλλη!
(Καλή επιτυχία στο συνέδριο. Για το καλό όλων)
Πολύ μεγάλος δάσκαλος (ήταν και στο επάγγελμα εκπ/κός) ο Βάρναλης!
Καλά πήγε, κατά τη γνώμη μου, το συνέδριο… Είδα παλιούς συντρόφους και φίλους αλλά και νέα παιδιά με χαμόγελο, ενθουσιασμό και αισιοδοξία!… Και οι διαφορές μεταξύ τάσεων ή συνιστωσών δεν ήσαν τόσο έντονες, όπως θέλουν να τις παρουσιάζουν τα συστημικά ΜΜΕ για ευνόητους λόγους… Οι όποιες εντάσεις υπήρξαν είναι σύνηθες φαινόμενο στα συνέδριά μας… Έχω την πεποίθηση ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μετά το συνέδριο θα μονιάσει περισσότερο, όπως επιτάσσει όχι τόσο το κομματικό συμφέρον όσο το κοινό συμφέρον, του λαού και της πατρίδας!